Ἡ κατασκευὴ καὶ ἡ λειτουργικότητα τῶν ἀρχαίων οἰκιῶν ἦταν ἐμπνευσμένες ἀπ’τὸ οὐράνιο στερέωμα. Οἱ οἰκίες ἀποτελοῦσαν μία συμβολικὴ μικρογραφία τοῦ σύμπαντος ἢ τὸν ναὸ τῆς κάθε οἰκογενείας.Ὁ βωμὸς τοῦ πυρὸς ἦταν ἡ ἑστία, τὸ τζάκι καὶ βρισκόταν γιὰ συμβολικοὺς ἀλλὰ καὶ λειτουργικοὺς λόγους στὸ κέντρο τῆς οἰκίας (ὅπως ὁ ἥλιος στὸ κέντρο τοῦ ἡλιακοῦ συστήματος).
Ἡ Ἑστία ἦταν κατὰ τὴν ἀρχαία παράδοση ἡ θεὰ τῆς φωτιᾶς ,ποὺ γύρω της συγκεντρώνονταν ὅλοι οἱ ἄλλοι θεοὶ καὶ ὅλα τὰ οὐράνια σώματα τοῦ ἡλιακοῦ συστήματος. Τὰ μέλη τῶν οἰκογενειῶν μαζεύονταν γύρω ἀπὸ τὴν ἑστία-πῦρ (ὅπως οἱ πλανῆτες γύρω ἀπ’τὸν ἥλιο), γιὰ νὰ μαγειρέψουν, νὰ ζεσταθοῦν καὶ νὰ συνομιλήσουν μεταξύ τους . Γύρω ἀπ’τὴν ἑστία τῆς οἰκίας γίνονταν ὅλες οἱ οἰκογενειακὲς ἑορτὲς καὶ τὰ συμπόσια, ὅπως καὶ τὰ Ἀμφιδρόμια.
Ἡ μητέρα-ἱέρεια ἄναβε καὶ διατηροῦσε τὸ πῦρ τῆς οἰκίας ,ὅπως ἔκαναν οἱ Ἑστιάδες ἱέρειες τῆς Ἀλεξανδρινῆς καὶ Ρωμαϊκῆς ἐποχῆς στοὺς ναοὺς τῆς θεᾶς Ἑστίας. Ἡ ἑορτὴ τῶν Ἀμφιδρομίων ἦταν χωρισμένη σὲ δύο μέρη. Πρῶτα γινόταν ἡ τελετὴ καθαρμοῦ τοῦ βρέφους ,διότι θεωροῦσαν ὅτι ἡ γέννηση καὶ ὁ θάνατος συνδέονταν μὲ ἐνεργειακὲς μιασματικὲς καταστάσεις . Ἀκολουθοῦσε ἡ τελετὴτῆς ὀνοματοδοσίας καὶ τέλος τὸ συμπόσιο.Οἱ γονεῖς κρεμοῦσαν στὶς ἐξώπορτες τῶν οἰκιῶν τους στεφάνι ἀπὸ κλαδιὰ ἐλιᾶς (σύμβολο ἀνδρείας),ἂν τὸ βρέφος ἦταν ἀρσενικὸ καὶ ἐσάρπα ἀπὸ μαλλὶ (σύμβολο προκοπῆς καὶ ὡριμότητος), ἂν ἦταν θηλυκό.
Μετὰ ἀπ’τὴν καθάρσια τελετὴ ἀκολουθοῦσε ἡ ἑορτὴ τῆς ὀνοματοδοσίας, ποὺ εἶχε σκοπὸ τὴν ἀναγνώριση τοῦ βρέφους ἀπ’τὸν πατέρα ὡς γνήσιου τέκνου του καὶ τὸ καλωσόρισμά του στὴν οἰκογένεια.Ἡ ἑορτὴ γινόταν παρουσίᾳ τῶν ἀγαπημένων φίλων καὶ συγγενῶν τῆς οἰκογενείας καὶ ξεκινοῦσε μὲ θυσία ζῴου πρὸς τιμὴν τῆς θεᾶς τοῦ τοκετοῦ Εἰλειθυίας. Στὴν «Ἠλέκτρα» τοῦ Εὐριπίδη (στ.1124-1125) ἡ Ἠλέκτρα λέει στὴν μητέρα της: «Ἀφοῦ ἔμαθες γιὰ τὴν γέννα μου, τότε κάνε τὴν θυσία γιὰ χάρη μου.» Κατὰ τὴν ἀρχὴ τῆς ἑορτῆς ὁ πατέρας, ἡμητέρα,ἢ κάποια φίλη ἔπαιρνε τὸ παιδὶ στὰ χέρια καὶ τὸ περιέφερε γύρω ἀπ’τὴν φωτιά, γιὰ νὰ τὸ ἐντάξῃ στὴν προγονικὴ ἑστία.Ἐκείνη τὴν στιγμὴ δινόταν καὶ τὸ ὄνομα, ἐνῷ οἱ φίλοι καὶ οἱ συγγενεῖς ἔδιδαν τὰ «γενέθλια δῶρα», ποὺ εἶχαν φέρει γιὰ τὸ βρέφος.
Μετὰ ἀπ’τὴν καθάρσια τελετὴ ἀκολουθοῦσε ἡ ἑορτὴ τῆς ὀνοματοδοσίας, ποὺ εἶχε σκοπὸ τὴν ἀναγνώριση τοῦ βρέφους ἀπ’τὸν πατέρα ὡς γνήσιου τέκνου του καὶ τὸ καλωσόρισμά του στὴν οἰκογένεια.Ἡ ἑορτὴ γινόταν παρουσίᾳ τῶν ἀγαπημένων φίλων καὶ συγγενῶν τῆς οἰκογενείας καὶ ξεκινοῦσε μὲ θυσία ζῴου πρὸς τιμὴν τῆς θεᾶς τοῦ τοκετοῦ Εἰλειθυίας. Στὴν «Ἠλέκτρα» τοῦ Εὐριπίδη (στ.1124-1125) ἡ Ἠλέκτρα λέει στὴν μητέρα της: «Ἀφοῦ ἔμαθες γιὰ τὴν γέννα μου, τότε κάνε τὴν θυσία γιὰ χάρη μου.» Κατὰ τὴν ἀρχὴ τῆς ἑορτῆς ὁ πατέρας, ἡμητέρα,ἢ κάποια φίλη ἔπαιρνε τὸ παιδὶ στὰ χέρια καὶ τὸ περιέφερε γύρω ἀπ’τὴν φωτιά, γιὰ νὰ τὸ ἐντάξῃ στὴν προγονικὴ ἑστία.Ἐκείνη τὴν στιγμὴ δινόταν καὶ τὸ ὄνομα, ἐνῷ οἱ φίλοι καὶ οἱ συγγενεῖς ἔδιδαν τὰ «γενέθλια δῶρα», ποὺ εἶχαν φέρει γιὰ τὸ βρέφος.
Η “Βάπτιση” στους αρχαίους Έλληνες
«Αφ” Εστίας άρχεσθαι»
Πανελληνίως το ιερώτερο μέρος της οικίας, όπως και της πόλεως-κράτους, ήταν ο εγκαθιδρυμένος βωμός της παρθένου θεάς Εστίας, της οποίας το εξαγνιστικό πύρ έπρεπε να παραμένη άσβεστο. Εθεωρείτο, μαζί με τους λοιπούς εφέστιους θεούς του ευρύτερου οίκου της φράτρας (σώι) ως η άγρυπνη προστάτιδα της ηθικής συνοχής και του αδιάσπαστου συνδέσμου τών μελών της οικογένειας. Όλες οι σημαντικές για την οικογένεια στιγμές, από την είσοδο της νύφης στον οίκο του συζύγου μέχρι και του θανάτου τών γεναρχών, «αφ” Εστίας» άρχιζαν. Στον βωμό της απετίθεντο οι πρώτες ευκτήριες προσφορές και θυσίες της οικογένειας, σ” αυτήν τα γεννώμενα τέκνα και με περιφορά τους περί αυτόν, με την τελετή των «αμφιδρομίων» τη δέκατη ημέρα απο τη γέννηση τους τα ονομάτιζαν (Τα αρχαία Ελληνικά ονόματα) θέτοντας τα υπό την προστασία της πρεσβυγενούς θεάς, κόρης του Κρόνου και της Ρέας και αδελφής του Διός.
Η ονομασία (βάπτιση) του βλαστού (αγοριού η κοριτσιού) ελάμβανε πανηγυρικό χαρακτήρα.
Προσκαλούνταν συγγενείς και φίλοι με δώρα και λευκές λαμπάδες, λευκοφορούντες, όπως και οι γονείς. Ενώπιον τω ιερέως του Διός του Τελείου, που έψαλλε καθιερωμένες ευχές, ενώ ο πατέρας αλείφοντας το νεοελθόν στο φώς του ήλιου τέκνο του με λάδι απο «ελαίαν μορίαν» -δηλαδή προερχόμενο απο τις ιερές εληές της Αθηνάς, το περιέφερε τρείς φορές γύρω από τον βωμό της Εστίας εκφωνώντας το όνομα του, και αφού έρριχνε μικρό βόστρυχο απο τα μαλλάκια του παιδιού στο εξαγνιστικό και ζωοποιό, (από τον ουρανό μεταφερθέν κατά την πιστή τους) ιερό πύρ της Εστίας το «εκάθαρε» εμβαπτίζοντας το μέσα σε ειδικό αμφορέα (κολυμπήθρα), που περιείχε χλιαρό νερό, φερμένο από την «Κρήνη της Καλλιρρόης». Ακολουθούσε εορταστικό γεύμα στο «αίθριο» της οικίας πλησίον του βωμού του Έρκειου Διός (έρκος =προστάτης)
Από το βιβλίο: Αρχαίο Ελληνικό Δίκαιο. Η μεγάλη άγνωστη κληρονομιά μας
«Αφ” Εστίας άρχεσθαι»
Πανελληνίως το ιερώτερο μέρος της οικίας, όπως και της πόλεως-κράτους, ήταν ο εγκαθιδρυμένος βωμός της παρθένου θεάς Εστίας, της οποίας το εξαγνιστικό πύρ έπρεπε να παραμένη άσβεστο. Εθεωρείτο, μαζί με τους λοιπούς εφέστιους θεούς του ευρύτερου οίκου της φράτρας (σώι) ως η άγρυπνη προστάτιδα της ηθικής συνοχής και του αδιάσπαστου συνδέσμου τών μελών της οικογένειας. Όλες οι σημαντικές για την οικογένεια στιγμές, από την είσοδο της νύφης στον οίκο του συζύγου μέχρι και του θανάτου τών γεναρχών, «αφ” Εστίας» άρχιζαν. Στον βωμό της απετίθεντο οι πρώτες ευκτήριες προσφορές και θυσίες της οικογένειας, σ” αυτήν τα γεννώμενα τέκνα και με περιφορά τους περί αυτόν, με την τελετή των «αμφιδρομίων» τη δέκατη ημέρα απο τη γέννηση τους τα ονομάτιζαν (Τα αρχαία Ελληνικά ονόματα) θέτοντας τα υπό την προστασία της πρεσβυγενούς θεάς, κόρης του Κρόνου και της Ρέας και αδελφής του Διός.
Προσκαλούνταν συγγενείς και φίλοι με δώρα και λευκές λαμπάδες, λευκοφορούντες, όπως και οι γονείς. Ενώπιον τω ιερέως του Διός του Τελείου, που έψαλλε καθιερωμένες ευχές, ενώ ο πατέρας αλείφοντας το νεοελθόν στο φώς του ήλιου τέκνο του με λάδι απο «ελαίαν μορίαν» -δηλαδή προερχόμενο απο τις ιερές εληές της Αθηνάς, το περιέφερε τρείς φορές γύρω από τον βωμό της Εστίας εκφωνώντας το όνομα του, και αφού έρριχνε μικρό βόστρυχο απο τα μαλλάκια του παιδιού στο εξαγνιστικό και ζωοποιό, (από τον ουρανό μεταφερθέν κατά την πιστή τους) ιερό πύρ της Εστίας το «εκάθαρε» εμβαπτίζοντας το μέσα σε ειδικό αμφορέα (κολυμπήθρα), που περιείχε χλιαρό νερό, φερμένο από την «Κρήνη της Καλλιρρόης». Ακολουθούσε εορταστικό γεύμα στο «αίθριο» της οικίας πλησίον του βωμού του Έρκειου Διός (έρκος =προστάτης)
Από το βιβλίο: Αρχαίο Ελληνικό Δίκαιο. Η μεγάλη άγνωστη κληρονομιά μας
Δρ.Παναγιώτης Ι. Κυριακόπουλος
Δικηγόρος – Φιλόλογος
Δικηγόρος – Φιλόλογος
Image by Wolfgang Krzemien from Pixabay
Tags:
Ιστορία